Εισαγωγή στην ερασιτεχνική ναυπηγική

Τους τελευταίους μήνες παρατήρησα ότι πολλοί Ελληνες επισκέφτηκαν το αρχικό μου blog (κάντε κλίκ εδώ) ψάχνοντας για σχέδια για ξύλινες βάρκες, και ειδικά για βάρκες από κόντρα πλακέ θαλάσσης.  Κανείς δεν μου άφησε μήνυμα, αλλά είναι φανερό ότι υπάρχει κάποια ανάγκη για πληροφορίες στα Ελληνικά.  Θα γράψω λοιπόν καναδυό λόγια με επεξηγήσεις και συμβουλές για επίδοξους ερασιτέχνες ναυπηγούς.  Ελπίζω να βοηθήσουν κάπως.  Αν και σχεδίασα τη βάρκα μου 100%, δεν είμαι διατεθειμένος να μοιραστώ τα σχέδιά μου, γιατί δεν έχω καιρό και διάθεση να τα επεξεργαστώ ώστε να έχουν επαρκές υλικό και εξηγήσεις.  Αν το έκανα θα έπρεπε να ζητήσω και χρήματα για τα έξοδα της δημοσίευσης, πράγμα που είναι μεγάλος μπελάς.  Αντ'αυτού, μέσα στο κείμενο δίνω συνδέσεις για τρείς ναυπηγούς-σχεδιαστές που εκτιμώ ιδιαίτερα, ως  παραδείγματα των τριών βασικών μεθόδων ναυπήγησης με κόντρα πλακέ θαλάσσης. 

Η κατασκευή ξύλινης βάρκας γίνεται με πολλές μεθόδους, παραδοσιακές και σύγχρονες.  Οι παραδοσιακές μέθοδοι περιλαμβάνουν ξύλινο σκελετό (στραβόξυλα) και πέτσωμα από ξύλινα σανίδια.  Τα σανίδια μπορούν να επικαλύπτουν το ένα το άλλο, κάτι που στα Αγγλικά λέγεται clinker, ή, όπως στις παραδοσιακές Ελληνικές βάρκες και ιστιοφόρα, να εφάπτονται στο ίδιο επίπεδο, κάτι που λέγεται carvel.  Με τη δεύτερη μέθοδο τα σανίδια χρειάζονται καλαφάτισμα με στουπί γιά να γίνουν στεγανά.

Οι πιό σύγχρονες μέθοδοι (μιλάμε πάντα για ξύλο, όχι για ρητίνες και ίνες γυαλιού) χρησιμοποιούν κόντρα πλακέ θαλάσσης.  Αυτό το υλικό είναι φτιαγμένο από λεπτές στρώσεις (καπλαμάδες) τροπικών δέντρων που είναι ανθεκτικές στην υγρασία, και είναι κολλημένες με πολύ δυνατή αλιφατική κόλλα.  Για μικρές βάρκες, κόντρα πλακέ 6 και 9 χιλιοστών επαρκεί.  Η καλύτερη κόλλα για την κατασκευή βάρκας είναι η εποξική ρητίνη: πολύ δυνατή, αδιάβροχη και εύκολη στη χρήση, αλλά κολλάει σε όλα, καταστρέφει πινέλα, χρειάζεται γάντια μιάς χρήσης και μάσκα, και πρέπει να καθαριστεί από τα εργαλεία με ξύδι πριν πήξει.

Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε ότι τα κομμάτια του κόντρα πλακέ, όπως και τα σανίδια, κάμπτονται κατά μήκος αλλά όχι κατά πλάτος, οπότε ο μόνος τρόπος να φτιάξουμε στρογγυλό σκαρί είναι να χρησιμοποιήσουμε πολλά στενά κατά μήκος κομμάτια.  Αυτό όμως είναι δύσκολο, και εξουδετερώνει τα πλεονεκτήματα του κόντρα πλακέ.   Οπότε τα περισσότερα σχέδια έχουν πολυγωνικές τομές και λίγες ραφές: δύο (επίπεδος πάτος) και τρείς (πάτος σε σχήμα V) ραφές είναι οι πιό συνηθισμένες.  Το δικό μου έχει τέσσερα κατά μήκος κομμάτια σε κάθε πλευρά και εφτά ραφές συνολικά—περισσότερος μπελάς αλλά πιό όμορφο στρογγυλεμένο σκαρί.  

Οι βασικές μέθοδοι ναυπήγησης με κόντρα πλακέ θαλάσσης είναι τρείς.  Όλες πρέπει να ενώσουν τα κατά μήκος κομμάτια του σκαριού ώστε να γίνει και δυνατό και στεγανό.  Η πιό παλιά ξεκινά με εγκάρσια πλαίσια (νομείς και διάτοιχα) τα οποία ενώνονται στις γωνίες με ξύλινες πήχες.  Οι πήχες λαξεύονται (φαλτσογωνιάζονται) με πλάνη και ροκάνα ώστε να έχουν το κατάλληλο προφίλ, και πάνω σ’αυτές τοποθετούνται τα κατά μήκος κομμάτια του κόντρα πλακέ με καρφιά ή βίδες και κόλλα.  Οι ραφές του κόντρα πλακέ δηλαδή δημιουργούνται από τις πήχες.  Στα Αγγλικά αυτή η μέθοδος λέγεται conventional (συμβατική) ή hard chine (σκληρός αρμός).  Τα σχέδια του John Welsford χρησιμοποιούν αυτή τη μέθοδο.

Η δεύτερη μέθοδος είναι ουσιαστικά clinker, με τα κατά μήκος κομμάτια να επικαλύπτουν το ένα το άλλο.  Η κάθε ραφή διαμορφώνεται πλανίζοντας (φαλτσογωνιάζοντας) το προηγούμενο κομμάτι στην κατάλληλη γωνία για να κολληθεί (και να καρφωθεί σε μερικές περιπτώσεις) το επόμενο.  Με κολλητό κόντρα πλακέ η μέθοδος αυτή έχει το δικό της όνομα στα Αγγλικά που είναι lapstrake.  Τα πλαίσια που χρησιμοποιούνται είναι είτε μόνιμα, είτε προσωρινά μέχρι να φτιαχτεί το σκαρί, το οποίο πάντα φτιάχνεται ανάποδα.  Ο François Vivier χρησιμοποιεί αυτή τη μέθοδο στα σχέδιά του.  Το ίδιο έκανα κι’εγώ, με τέσσερα κατά μήκος κομμάτια σε κάθε πλευρά και οχτώ μόνιμα πλαίσια, με καρφιά, βίδες και κόλλα. 

Η τελευταία μέθοδος λέγεται stitch and glue (ραφή και κόλλα).  Τα κατά μήκος κομμάτια ράβονται το ένα με το άλλο με χάλκινο σύρμα (αφού φτιάξουμε μικρές τρύπες στις ραφές με το τρυπάνι κάθε 15 εκατοστά περίπου), και μετά χρησιμοποιούμε μίγμα από εποξική ρητίνη και πριονίδι γιά να κολληθούν οι ραφές.  Κατόπιν, και αφού κόψουμε τα σύρματα, οι ραφές ισχυροποιούνται με ταινία από ίνες γυαλιού μέσα και έξω, την οποία κολλάμε με εποξική ρητίνη.  Αυτή η μέθοδος, την οποία χρησιμοποιεί η εταιρεία B&B Yacht Designs, δεν χρειάζεται καν πλαίσια και είναι σχετικά εύκολη, αλλά θέλει πολλή εποξική ρητίνη και ταινία με ίνες γυαλιού, που κοστίζουν και είναι μπελάς και ανθυγιεινές.  Επίσης, όπως και με την πρώτη, συμβατική μέθοδο, είναι δύσκολο να φτιάξει κανείς βάρκα με στρογγυλό σκαρί γιατί ο αριθμός των ραφών είναι αναγκαστικά μικρός.

Το κόντρα πλακέ, η ρητίνη και τα καρφιά και βίδες είναι τα μεγαλύτερα έξοδα.  Τα ιδανικά καρφιά και βίδες είναι ορειχάλκινα (όχι από κίτρινο μπρούντζο που διαβρώνεται από το θαλασσινό νερό).  Ανοξείδωτο ατσάλι είναι αποδεκτό αλλά όχι το καλύτερο.  Απλό ατσάλι γαλβανισμένο θα σκουριάσει πολύ γρήγορα και δεν αξίζει τον κόπο.  Εκτός από κόντρα πλακέ χρειάζεται και ξύλο (δρυς, κέδρος κλπ.  ανάλογα).

Από εργαλεία χρειάζονται αρκετά.  Ηλεκτρικό τρυπάνι και πριόνι με τροχό, πλάνη, ροκάνες, σφυριά, πριόνια του χεριού, αλφάδι, γωνία, πένσα, ηλεκτρικά τριβεία (με ιμάντα και έκκεντρο-παλμικό) και άλλα. 

Σχέδια του εμπορίου υπάρχουν πολλά (βλέπε τους τρείς ναυπηγούς παραπάνω), αλλά στα Ελληνικά δεν έχω βρεί κανένα.  Καλή γνώση Αγγλικών είναι απαραίτητη.  Μην ξεχάσετε να διαλέξετε την εκδοχή σε μετρικό σύστημα, εκτός κι'αν είστε εξοικειωμένοι με ίντσες και πόδια.   Το κόστος είναι από 80 μέχρι πάνω από 1.000 ευρώ.  Υπάρχουν και μερικά που είναι δωρεάν αλλά δεν είναι τα καλύτερα και δεν δίνουν επαρκείς οδηγίες.  Αν λάβουμε υπόψη το κόστος των υλικών, μιά μικρή επένδυση σ’ένα καλό σετ σχεδίων είναι καλή ιδέα.  Ολα τα σετ σχεδίων δίνουν διαστάσεις για τα κομμάτια και οδηγίες για το πώς πρέπει να σχεδιαστούν και να κοπούν σε κάθε κομμάτι κόντρα πλακέ (1,25 επί 2,50 μέτρων περίπου).  Επίσης δίνουν και οδηγίες για συναρμολόγηση.  Τα ακριβότερα περιλαμβάνουν και πατρόν σε χαρτί ή πλαστικό για μερικά ή όλα τα κομμάτια.  Ολα προϋποθέτουν κάποια εμπειρία ξυλουργικής. 

Η βάρκα είναι καλύτερο να φτιαχτεί σε κλειστό χώρο για να προστατεύεται απ’ τη βροχή.  Ο χώρος πρέπει να έχει καλό αερισμό (οι αναθυμιάσεις ρητινών, μπογιάς και βερνικιών είναι ανθυγιεινές) και να είναι μεγαλύτερος απ’τη βάρκα κατα δυό μέτρα τουλάχιστο κατά μήκος και κατά πλάτος.

Αυτά για την ώρα και ελπίζω να σας βοηθήσουν.